Urbanistička vizija
Jedna od ključnih osvrta Manifeste, evropskog nomadskog bijenala, je snažan fokus na urbanistički razvoj gradova domaćina. Za potrebe Manifeste 14 Priština, arhitektonskom birou iz Turina CRA-Carlo Ratti Associati je poverena izrada detaljnog urbanističkog istraživačkog projekta.
Urbanistička vizija funkcioniše i kao pripremno istraživanje pre bijenala, i kao dugoročni plan identifikacije mogućih strategija, lokacija i glavnih pitanja za grad Prištinu. Ona sadrži informacije o tome kako će Manifesta 14 da bude uključena unutar okvira lokalnog konteksta, no ono što je važnije za Prištinu, urbanistička vizija je unajmljena kako bi razradila mogućnosti transformacije grada povraćajem javnih površina.
Urbanistička vizija Karla Ratija (Carlo Ratti) je zasnovana na dva osnovna postulata. Prvi postulat predstavlja inovativna, otvoreno dostupna (tzv. open source) urbanistička metodologija koja se testira u Prištini od proleća 2021. godine. Drugi postulat predstavlja upotreba veštačke inteligencije za analiziranje javnih površina u Prištini.
Participativni urbani dizajn
CRA-ov multidisciplinarni tim dizajnera je predložio novu metodologiju koja se fokusira na parcipativni urbani dizajn koji će po prvi put da bude testiran u Prištini. Inicijalna faza ove metodologije je započela u martu 2021. i sastojala se od pravljenja niza mapi Prištine sa osvrtom pre svega na stanje gradskih javnih površina. Ovo je pomoglo u osvetljavanju skrivenih prostornih i društvenih šablona, kao i u identifikaciji ključnih lokacija – trgova i ulica, parkova i zelenih površina – koje se trenutno ne koriste, ili koje se koriste u pogrešne svrhe.
Prve urbanističke intervencije su napravljene kasnog juna i sredinom jula u različitim krajevima Prištine. Manifesta je pozvala stanovnike Prištine da posete ove intervencije, da se sa njima povežu i da budu deo zajednice koja učestvuje u njihovom stvaranju. Prva simbolična intervencija je organizovana u prethodno odbačenom prostoru ciglane – najvažnijem postindustrijskom objektu u Prištini – koji je privremeno pretvoren u javni, zajednički prostor. Kroz postavljanje “urbane dnevne sobe”, intervencija je težila otpočinjanju debate o tome kako stanovnici Prištine mogu da koriste ovaj prostor, kako ovaj prostor može da postane dostupan zajednici i kako može da postane deo gradske infrastrukture.
Mapiranje Prištine
Analiza javnih površina putem veštačke inteligencije predstavlja fokus rada CRA i MIT Senseable City Lab u Prištini. Dekadama dizajneri i urbanisti upošljavaju sve preciznija tehnološka sredstva za prikupljanje podataka o životu na našim ulicama i trgovima.
Upotreba veštačke inteligencije otvara novo poglavlje u ovoj priči, jer dozvoljava istraživačima da dobiju precizne fenomenološke slike koje bi inače bilo teško zabeležiti. Uz pomoć ovakvog tehnološki podržanog uočavanja, u mogućnosti smo da uvećamo našu percepciju u vezi sa javnim površinama, i da se fokusiramo na specifične probleme koji mogu da inspirišu planiranje ili dizajnerske odluke.
Tokom prve faze projekta, MIT Senseable City Lab istraživači su u saradnji sa studentima Univerziteta u Prištini, razvili “Prikaz ulice” (tzv. Street View) bazu podataka Prištine. Ovo je umesto poznate usluge Gugla, koja gotovo u potpunosti nedostaje na Kosovu. Bolje razumevanje javnih površina i njihove skrivene logike može da dovede do većeg broja diskusija, čak društvenih pokreta u vezi sa ovom gorućom temom.
Uopšte uzev, metoda otvoreno dostupnog (open source) urbanizma i uvidi iz tehnoloških analiza mogu da nagoveste mogućnosti drugačijih budućnosti u Prištini. Mogu da podrže one koji se aktivno bore i svakodnevno zagovaraju u borbi za javne površine u Prištini i šire.
